Nawigacja
Kontakt
Pl. Dominikański 2
50-159 Wrocław
tel – centrala: +48 (71) 726 1226
tekst: Adrian Porwich
fot. Marcin Dyjak OP, fotopolska.eu
Terminem „prezbiterium” określamy przestrzeń kościoła przeznaczoną dla duchowieństwa, której centrum stanowi ołtarz. Zwykle prezbiterium jest wyraźnie wyodrębnione od korpusu nawowego w bryle zewnętrznej kościoła – na przykład poprzez zróżnicowanie wysokości obu przestrzeni. W katedrach, kolegiatach i kościołach klasztornych prezbiterium, nazywane również chórem kapłańskim, było przeważnie silnie wydłużone i mieściło drewniane lub kamienne stalle dla duchowieństwa. We wnętrzu kościoła prezbiterium było wydzielone poprzez łuk tęczowy, czyli łuk arkadowy na styku chóru i nawy głównej, niekiedy z elementami architektonicznymi i rzeźbiarskimi – w szczególności poprzez rzeźbiarską grupę Ukrzyżowania na belce tęczowej. Niekiedy przestrzeń chóru kapłańskiego była oddzielona od reszty kościoła za sprawą lektorium – bardziej lub mniej rozbudowanej przegrody chórowej w formie pełnej lub częściowo ażurowej ściany, która mogła pozwalać na umieszczenie kazalnicy i pulpitu do czytania Ewangelii, a nawet trybuny muzycznej i niewielkich organów.
Historia budowy obecnego prezbiterium sięga 1295 roku, z którego pochodzą dwie wzmianki o odpustach udzielanych za nawiedzenie świątyni, a także kaplicy św. Anny i św. Jadwigi przy kościele św. Wojciecha. Prawdopodobnie udzielone odpusty były związane z rozpoczynającą się lub planowaną budową nowego chóru kościoła i zabudowań klasztornych. Z 1300 roku pochodzi zapis testamentowy rajcy miejskiego Mikołaja Słupa, który przeznaczył znaczne środki na budowę prezbiterium.
Prawdopodobnie w pierwszej fazie budowy, trwającej do początku XIV wieku, zakładano wzniesienie prezbiterium zamkniętego prostą ścianą – być może kierując się wczesnymi, stosunkowo restrykcyjnymi przepisami zakonnymi w zakresie architektury klasztorów i kościołów klasztornych. Zapewne wówczas przyjęto rozwiązanie polegające na znaczącym wyniesieniu partii ołtarzowej chóru, pod którą poprowadzono zachodnie skrzydło krużganka klasztornego. Być może również wtedy zdecydowano się na wzniesienie dwóch aneksów flankujących prezbiterium, które mieściły zakrystię i kaplicę Męki Pańskiej. Pierwotny projekt uległ istotnym modyfikacjom na początku XIII wieku – w szczególności zdecydowano się na wieloboczne zamknięcie i wyraźne zwiększenie wysokości prezbiterium. Możliwe, że przyjęte rozwiązania architektoniczne miały na celu zwiększenie prestiżu budowli na tle innych wrocławskich świątyń – a w szczególności franciszkańskiego kościoła św. Jakuba. Okazały chór kościoła klasztornego dominikanów został konsekrowany w dniu 24 września 1330 roku przez biskupa Nankiera.
W okresie siedmiu wieków, które upłynęły od momentu konsekracji prezbiterium, wnętrze chóru kościoła św. Wojciecha ulegało wielu modyfikacjom i przekształceniom. Zapewne jeszcze w XIV wieku, być może w okresie budowy prezbiterium, powstało lektorium, które oddzielało chór zakonny od transeptu, czyli nawy poprzecznej kościoła. Relikty lektorium, które zostało rozebrane prawdopodobnie w 2. połowie XVI wieku, zostały odkryte w trakcie badań archeologicznych w latach 60. XX wieku, ale jego pierwotna forma wydaje się niemal niemożliwa do zrekonstruowania. W 1679 roku powstała kaplica loretańska, którą ulokowano w zachodniej części chóru kościoła. Zapewne w XVII i XVIII wieku prowadzono również inne prace związane z barokizacją wnętrza świątyni.
Szeroko zakrojone prace we wnętrzu prezbiterium prowadzono w 2. połowie XIX wieku i na początku XX wieku. W 1850 roku rozebrano kaplicę loretańską i usunięto barokowy ołtarz główny kościoła, który pochodził z 1710 roku i w 1. połowie XIX wieku znajdował się w stanie grożącym zawaleniem. W 1855 roku zrealizowano neogotyckie retabulum ołtarzowe, w którym umieszczono obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem autorstwa Raphaela Schalla. Powstanie nowego ołtarza głównego było częścią większego projektu, którego zamierzonym celem było uzyskanie jednolitego stylistycznie wnętrza kościoła św. Wojciecha. W latach 1855-1872 powstało trzynaście obrazów na płótnie przedstawiających apostołów. Umieszczono je na ścianach prezbiterium i nawy świątyni. Dekorację trzech okien w zamknięciu prezbiterium stanowiły witraże z wizerunkami Chrystusa i świętych, wykonane we wrocławskim warsztacie Adolpha Seilera i zamontowane w 1872 roku.
Neogotyckie wyposażenie kościoła, w tym ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z 1855 roku, przetrwało zaledwie kilka dekad, gdyż zostało usunięte w ramach renowacji kościoła w latach 1915-1919. W zamknięciu chóru został umieszczony barokowy ołtarz Świętego Krzyża z południowego ramienia transeptu, który uległ zniszczeniu w trakcie oblężenia Festung Breslau w 1945 roku. Zniszczeniu uległo również pozostałe wyposażenie prezbiterium.
Obecne prezbiterium kościoła św. Wojciecha jest efektem wielowiekowych przekształceń wnętrza, ale również powojennej odbudowy świątyni i prac renowacyjnych, które były prowadzone w latach 1953-1954 i 1963-1972. Natomiast wyposażenie prezbiterium, stopniowo pozyskiwane od końca lat 60. XX wieku, w przeważającej mierze pochodzi z innych śląskich świątyń.
Pl. Dominikański 2
50-159 Wrocław
tel – centrala: +48 (71) 726 1226