![](https://dominikaniewroclaw.pl/wp-content/uploads/2022/05/5-1024x307.png)
Nawigacja
Kontakt
Pl. Dominikański 2
50-159 Wrocław
tel – centrala: +48 (71) 726 1226
tekst: Adrian Porwich
fot. Jan Mika
W drugiej części tzw. “krypty loretańskiej” przygotowaliśmy ekspozycję pt. “skarbiec dominikański” prezentującą dzieła sztuki i rzemiosła przechowywane w klasztorze św. Wojciecha.
Historia skarbca klasztornego stanowi odzwierciedlenie burzliwych losów Wrocławia i Śląska, które zostały naznaczone licznymi wojnami, konfliktami wyznaniowymi i klęskami żywiołowymi. Przeplatające się okresy dynamicznego rozkwitu wrocławskiego konwentu i czasy kryzysu życia zakonnego, nierzadko wiążące się z dramatycznymi wydarzeniami historycznymi, sprawiły, że zasoby skarbca klasztornego były nieustannie uszczuplane i wzbogacane, a wiele cennych dzieł sztuki i rzemiosła zniknęło w odmętach historii.
W źródłach nie zachowały się szczegółowe informacje dotyczące inwentarzy skarbca klasztornego w okresie średniowiecza. Z najwcześniejszych informacji wynika, że w 1523 r. klasztor był w posiadaniu, między innymi, 32 kielichów mszalnych i 43 bogato haftowanych humerałów. Po przyjęciu reformacji przez miasto, rada miejska dążyła do konfiskaty majątków klasztornych, czemu służyć miało sporządzenie inwentarza i opieczętowanie dwóch skarbców konwentu. W 1525 r. władze miejskie nakazały przekazanie zasobów skarbców klasztornych do ratusza, a następnie zleciły przetopienie kosztowności w 1529 r.
Kolejnym istotnym epizodem, związanym z okresem reformacji, było zdewastowanie i sprofanowanie kościoła przez tłum luterańskich mieszczan w dniu 27 grudnia 1608 r. Według przekazów – tłum wtargnął do zakrystii kościoła, gdzie zniszczono naczynia, szaty i księgi liturgiczne, a także zrabowano liczne kosztowności.
Istotne zubożenie klasztoru po triumfie reformacji we Wrocławiu, w tym uszczuplenie zasobów skarbca zakonnego, doprowadziło do ożywionej działalności fundacyjnej ze strony lokalnego środowiska katolickiego w 2. połowie XVII i 1. połowie XVIII wieku. Jednym z zasłużonych fundatorów baron Balthasar Heinrich von Oberg (1600-1654), który ofiarował klasztorowi 12 ornatów, 4 dalmatyki i 8 kielichów mszalnych.
Okres rozkwitu konwentu wrocławskiego w pierwszych dekadach XVIII wieku i zatwierdzenie kultu bł. Czesława w 1713 r. przyczyniły się do wzbogacenia skarbca klasztornego o liczne dzieła złotnicze, z których niektóre zachowały się do współczesności. W tym kontekście warto wspomnieć o dziełach związanych z kultem bł. Czesława – w szczególności relikwiarzu głowy (około 1715), relikwiarzu kości ręki w formie przedramienia (1. ćw. XVIII w.) czy kielichu mszalnym ze scenami z życia bł. Czesława (około 1715).
Niestety, niewiele później wrocławski klasztor dominikanów dotknęły konsekwencje pierwszej wojny śląskiej (1740-1742), w tym konieczność wpłacenia kontrybucji w wysokości 930 talarów. Jednakże prawdziwym kataklizmem dla klasztoru stał się edykt króla Fryderyka Wilhelma III z r., który dokonywał kasaty klasztorów na Śląsku i uznawał cały ich majątek ruchomy i nieruchomy za własność państwa pruskiego. Przejmowanie majątku rozpoczęto od sporządzenia inwentarza majątku i szczegółowych spisów sprzętów liturgicznych – przy czym obiekty niezbędne do celów kultu religijnego były odpowiednio oznaczane i przekazywane do depozytu. W przypadku kościoła św. Wojciecha, który stał się świątynią parafialną, w skarbcu pozostawiono dwa relikwiarze bł. Czesława, 4 kielichy, 2 cyboria i monstrancję. Do skarbca przekazano również kilka obiektów ze zlikwidowanego klasztoru dominikanek. Pozostałe obiekty, w tym 6 srebrnych lichtarzy z kaplicy bł. Czesława, zostały skonfiskowane.
Bardzo poważne rozproszenie zasobu skarbca kościoła św. Wojciecha nastąpiło w wyniku II wojny światowej. Trudno stwierdzić, co stało się z wieloma obiektami, które zostały wymienione w katalogu Ludwiga Burgemeistera i Günthera Grundmanna z 1933 r. Zapewne niektóre z nich zostały ewakuowane lub ukryte w skrytkach na obszarze Śląska, inne rozszabrowane lub wywiezione przez żołnierzy radzieckich, a jeszcze inne uległy zniszczeniu w trakcie oblężenia Festung Breslau. W trakcie działań wojennych zaginął, między innymi, najstarszy obiekt w skarbcu kościelnym – romański lichtarz z końca XII wieku, wykonany z miedzi złoconej z elementami emaliowanymi, zdobiony medalionami z przedstawieniami panien mądrych i głupich. Nieznany jest również los pozostałych cennych dzieł – cyborium z warsztatu Hansa Volgnadta (około 1600 r.), monstrancji z wizerunkiem Matki Bożej w mandorli (około 1630 r.) i innych.
Obecny skarbiec klasztorny obejmuje dzieła złotnicze i zabytkowe tkaniny, które pochodzą z dawnych zasobów klasztoru dominikanów (przed 1810 r.), obiekty pochodzące ze skarbca kościoła parafialnego (1818-1945), a także przedmioty, które trafiły do klasztoru po zakończeniu II wojny światowej.
Pl. Dominikański 2
50-159 Wrocław
tel – centrala: +48 (71) 726 1226