Madonna z Dzieciątkiem

tekst: Adrian Porwich
fot. Marcin Dyjak OP

Późnogotycka figura Marii z Dzieciątkiem i jej pierwotne pochodzenie

Na ścianie wschodniej południowego ramienia transeptu, po prawej stronie łuku tęczowego została umieszczona późnogotycka figura Marii z Dzieciątkiem. Rzeźba jest datowana na przełom XV i XVI wieku, a pochodzi przypuszczalnie z dawnego kościoła klasztornego franciszkanów w Namysłowie. Rzeźba została wykonana z drewna i jest polichromowana, przy czym prawdopodobnie jej pierwotna polichromia została przemalowana w późniejszym okresie. Zapewne początkowo wizerunek Marii z Dzieciątkiem znajdował się w szafie gotyckiej nastawy ołtarzowej lub był umieszczony przy filarze lub ścianie kościoła, bowiem rzeźba została wydrążona od tyłu.

Forma i symbolika rzeźby Marii z Dzieciątkiem

Bogurodzica została przedstawiona w czerwonej sukni i błękitnym płaszczu ze złotym podbiciem. Rozpuszczone włosy Marii, opadające na ramiona, częściowo są skryte pod białą chustą. Złota korona, zdobiona wydłużonymi kwiatonami w formie lilii heraldycznych, spoczywająca na głowie Marii, podkreśla godność Matki Chrystusa jako Królowej Niebios. Na lewym ramieniu Matka Boża trzyma Dzieciątko, w którego stronę lekko pochyla głowę. Prawą dłonią Maria podtrzymuje stopę Jezusa – sięgającego po złoty owoc, który Maria trzyma w lewej ręce. Prawdopodobnie jest to jabłko, utożsamione w ikonografii chrześcijańskiej z rajskim owocem zakazanym i odnoszące się do grzechu pierwszych rodziców – niezwykle częsty element wizerunków Marii z Dzieciątkiem. Włączenie jabłka w tego typu przedstawienia miało na celu ukazanie Chrystusa i Marii jako Nowego Adama i Nowej Ewy, a także podkreślenie roli Matki Bożej w dziele zbawienia, które przyszło przez Chrystusa. Złote jabłko podawane przez Marię Jezusowi jest zapowiedzią odkupienia i zwycięstwa Syna Bożego nad grzechem i śmiercią, sprowadzonymi na świat przez występek Adama i Ewy.

Forma i symbolika rzeźby Marii z Dzieciątkiem

Figura Madonny z Dzieciątkiem została umieszczona na piaskowcowej konsoli z wizerunkiem głowy starotestamentalnego proroka lub patriarchy. Konsola pochodzi z kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu i została przeniesiona do kościoła św. Wojciecha w 1968 roku. Obecnie trudno stwierdzić, jakie było jej pierwotne przeznaczenie. Jednakże warto wspomnieć o średniowiecznej tradycji zestawienia wizerunków Kolegium Apostolskiego, reprezentującego Nowy Testament, z przedstawieniami patriarchów i królów Izraela, symbolizujących Stare Przymierze. Szczególną formą tego zabiegu było ustawianie przyściennych lub przyfilarowych figur Dwunastu na rzeźbionych konsolach z wyobrażeniami proroków Starego Testamentu. W ten sposób apostołowie, przedstawiani w charakterze symbolicznych filarów Kościoła, byli jednocześnie ukazywani jako następcy proroków i królów starożytnego Izraela. Ponadto podkreślano tak ciągłość pomiędzy Starym i Nowym Przymierzem.