Dominikanie we Wrocławiu

Kaplica bł. Czesława

Perła barokowej architektury sakralnej ku czci patrona miasta Wrocławia.

Play Video

Poznaj tajemince sarkofagu Bł. Czesława

Opowieść o sarkofagu

Czternaście scen z legendy bł. Czesława zostało zilustrowanych na alabastrowym, bogato zdobionym sarkofagu.

Zachęcamy do wysłuchania opowieści historyka, Marka Miławickiego OP, który przedstawia poszczególne wydarzenia z życia patrona Wrocławia – ukazane na płaskorzeźbionych medalionach sarkofagu.

Dominkanie na Youtube
Kaplica bł. Czesława jest jedną z pięciu okazałych barokowych kaplic, które powstały w 1. połowie XVIII wieku we Wrocławiu – stolicy luterańskiego Śląska rządzonego przez katolicką dynastię Habsburgów.

Wysoki poziom artystyczny dekoracji rzeźbiarskiej i malarskiej wnętrza, bogactwo użytych form i materiałów oraz wielowątkowa ikonografia sprawiają, że mauzoleum bł. Czesława jest uznawane za wybitne dzieło architektury i sztuki baroku na Śląsku.

Kaplica, wzniesiona w okresie wyznaniowych sporów i ocalała z wojennej zawieruchy, jest nie tylko świadkiem burzliwych i trudnych losów Wrocławia i jego mieszkańców, ale również ważnym ośrodkiem życia duchowego wrocławian, którzy gromadzą się przy grobie swojego patrona.

Historia

Bł. Czesław
i powstanie kaplicy

wejście

Barokowy portal

przedsionek

Prawa strona

przedsionek

Lewa strona

rzeźba

Św. Dominik

rzeźba

Św. Jacek

Ołtarz

Część centralna

Freski

Kopuła

Możliwości wsparcia

Włącz się w utrzymanie tego wyjątkowego dla Wrocławia zabytku.

Zapraszamy Cię do włączenia się w dzieło utrzymania i konserwacji tej zabytkowej kaplicy! 

Możesz to uczynić wspierając fundusz remontowy naszego kościoła z którego środki przeznaczane są na prace remontowe w kaplicy bł. Czesława.

Za wszystkich wspierających nas odprawiamy codziennie mszę świętą w naszym kościele o godzinie 12:00.




PL 51 1600 1462 1819 9666 3000 0009
Klasztor Dominikanów
Plac Dominikański 2
50-159 Wrocław
NIP 897-15-89-726
REGON 040008105

Tytuł: Fundusz remontowy

Kod SWIFT Bank BNP Paribas: PPABPLPKXXX
Kod BIC Bank BNP Paribas: PPABPLPKXXX
IBAN Bank BNP Paribas: PL + pełny numer rachunku
Adres BNP Paribas do przelewu:
BNP Paribas S.A.
ul. Kasprzaka 10/16
01-211 Warszawa

Kaplica Bł. Czesława

Błogosławiony Czesław i powstanie kaplicy

Towarzysz św. Jacka

Przyjmuje się, że bł. Czesław urodził się około 1180 roku, chociaż dokładna data i miejsce urodzenia pozostają nieznane. Późniejsi biografowie, między innymi autor wrocławskiego oficium z 1494 r. i przeor Abraham Bzowski (1567-1637), uważali, że był on bratem św. Jacka i pochodził z rodu Odrowążów, chociaż nie ma na ten temat żadnych źródłowych informacji.

1234

Wiadomo, że był kanonikiem i zapewne kustoszem kolegiaty sandomierskiej, który wraz z biskupem krakowskim Iwonem Odrowążem i jego krewnym, kanonikiem Jackiem, wyruszył na początku XIII w. do Rzymu. Podczas pobytu w Rzymie, w 1221 roku, bł. Czesław i św. Jacek zostali przyjęci przez św. Dominika do nowo założonego zakonu, a rok później powrócił przez Austrię, Morawy i Czechy do Krakowa.

Tradycja dominikańska przypisuje Czesławowi m.in. założenie pierwszego czeskiego klasztoru św. Klemensa w Pradze. Wkrótce po powrocie udał się do Wrocławia, gdzie głosił kazania w kościele św. Marcina na Ostrowie Tumskim, a w 1226 r. przejął, przekazany przez biskupa Wawrzyńca, kościół św. Wojciecha, przy którym założony został klasztor. W latach 1232 – 1236 Czesław pełnił funkcję prowincjała i w tym czasie przebywał ponownie w Krakowie.

Cudowna obrona wrocławia

Kilka lat po powrocie do Wrocławia, 6 kwietnia 1241 roku, był świadkiem niszczycielskiego najazdu Mongołów, którzy spalili lewobrzeżne miasto wraz z klasztorem św. Wojciecha. Z tym wydarzeniem związana jest opowieść przekazana nam przez Jana Długosza o cudownym ocaleniu Ostrowa Tumskiego przez dominikańskiego przeora. Otóż, dzięki gorącym modlitwom pojawił się zstępujący z nieba słup ognia, który tak przeraził najeźdźców, że odstąpili od murów miasta i udali się pod Legnicę. W innych relacjach jest mowa o ognistej kuli, która obok lilii stała się odtąd atrybutem błogosławionego w jego wizerunkach.

Zrzut ekranu 2023-01-19 224823

Śmierć i beatyfikacja

Czesław zmarł w opinii świętości 15 lipca 1242 roku i został pochowany w kościele Św. Wojciecha – najprawdopodobniej w krypcie pod prezbiterium.

Na początku XVII w. polski przeor Abraham Bzowski wskrzesił kult Czesława, spisał jego biografię zatytułowaną Tutelaris Silesiae (łac. obrońca Śląska) i przyczynił się do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego. W dniu 18 października 1713 r. papież Klemens XI zatwierdził kult bł. Czesława dla zakonu dominikanów i archidiecezji wrocławskiej. Na wszystkie polskie diecezje kult błogosławionego rozszerzył papież Klemens XIII w 1753 roku.

Powstanie kaplicy

Początki kaplicy bł. Czesława wiążą się nierozerwalnie z procesem beatyfikacyjnym pierwszego przeora dominikanów we Wrocławiu. Budowę rozpoczęto jeszcze w 1711 r., a więc na dwa lata przed zatwierdzeniem kultu bł. Czesława przez papieża Klemensa XI, które nastąpiło w dniu 18 października 1713 r.

Mauzoleum błogosławionego powstało w narożniku pomiędzy nawą główną a południowym ramieniem transeptu – w miejscu monumentalnej kaplicy Świętego Krzyża, którą w 1650 r. ufundował hr. Matthäus von Moncada. Nieznany pozostaje autor projektu kaplicy, której budowa trwała do 1718 r. Wiadomo natomiast, że pracami budowlanymi kierował mistrz murarski Benedykt Miller, a nadzór nad przedsięwzięciem sprawował dominikanin, o. Ceslaus Schmall.

DSC00570

W dniu 23 listopada 1724 r. nastąpiło przeniesienie relikwii bł. Czesława z zakrystii kościoła do nowego sarkofagu w kaplicy. Zakończenie prac nad wystrojem rzeźbiarskim i malarskim kaplicy należy wiązać z konsekracją, której 15 lipca 1730 r. dokonał bp Elias Daniel von Sommerfeld, sufragan wrocławski.

Kaplica Bł. Czesława

Barokowy portal

Portal i krata z motywem ognistaj kuli

Z nawy prowadzi do kaplicy skromny barokowy portal, w którym została umieszczona ozdobna kuta krata z powtarzającym się motywem ognistej kuli. Płonąca kula jest najbardziej rozpoznawalnym atrybutem bł. Czesława – bezpośrednio związanym z treścią legendy o cudownej obronie Wrocławia przed Tatarami w 1241 r. Zgodnie z przekazem Jana Długosza, zawartym w Rocznikach, mieszkańcy miasta schronili się przed Mongołami w zamku książęcym na Ostrowie Tumskim. Oblegających zamek najeźdźców miał odstraszyć słup ognia, który ukazał się na niebie dzięki gorliwym modlitwom Czesława.

Inne wersje legendy mówią raczej o ognistej kuli, która zawisła nad murami grodu. Określenie globus igneus (łac. ‘ognista kula’) pojawia się w antyfonie tekstu liturgicznego Memoria de B. Ceslao pro suffragio ejus postulando, a także w krótkim biogramie Czesława, którego autorem był prawdopodobnie przeor Marcin Kestner. Oba teksty zostały zawarte w księdze regestrów konwentu wrocławskiego z 2. połowy XV w.

Wprawdzie ognista kula, poświadczona jako atrybut bł. Czesława jeszcze w okresie późnego średniowiecza, nawiązuje bezpośrednio do konkretnego epizodu z legendy pierwszego wrocławskiego przeora, ale nie sposób zignorować szerszego kontekstu, związanego z symboliką ognia w ikonografii dominikańskiej. Ogień jako symbol gorliwości i płomiennego kaznodziejstwa występuje chociażby w przedstawieniach snu matki św. Dominika, bł. Joanny d’Aza (pies z płonącą pochodnią), a także wizerunkach św. Wincentego Ferreriusza – jako płomień nad głową lub w dłoni świętego.

Herb Odrowążów

Portal wieńczy herb Odrowąż, którego godłem jest figura heraldyczna w formie ostrza strzały. Tym herbem pieczętował się możny ród Odrowążów, z którego śląskiej linii wywodził się św. Jacek i być może również bł. Czesław. W zwieńczeniu portalu herb Odrowąż pojawił się nie tylko jako domniemany herb patrona kaplicy, ale również w charakterze symbolu polskich dominikanów, którzy przyjęli rodowy znak heraldyczny Odrowążów za herb tutejszej prowincji zakonu.

Wnętrze kaplicy

Wnętrze jest wyraźnie podzielone na dwie części – niski przedsionek oraz właściwą część, mieszczącą ołtarz i sarkofag, do której prowadzi szeroka arkada. Jest ona ujęta w wolnostojące kolumny, na których wspiera się gzyms i belkowanie. Bogato ukształtowane detale architektoniczne, znajdujące się w centralnym wnętrzu kaplicy, tworzą rodzaj scenografii wykonanej z czarnego marmuru i alabastru.

Kaplica Bł. Czesława

Przedsionek - prawa strona

Tablica inskrypcyjna z obramieniem

W przedsionku, po prawej stronie od wejścia, znajduje się okazała tablica inskrypcyjna poświęcona bł. Czesławowi. Tablica, wykonana przez ludwisarza Gottfrieda Schnellrada, pochodzi z 1742 r. i jest najpóźniejszym elementem wystroju kaplicy.

BEATUS CESLAUS CHRISTI CONFESSOR,/ [1]

È NOBILISSIMA ODROVANSIORUM STIRPE PROGENITUS, VIRTUTE NOBILIOR,/

VERUS DIVI HYACINTHI ET GENERE ET SANCTITATE GERMANUS./

IN VILLA GROSSTEIN OPPOLIENSIS DUCATÛS SILESIAE SUPERIORIS

ANNO MCLXXX MUNDO ET CAELO FELICITER ORTUS EST. /

CRACOVIAE PRIMUM ET SANDOMIRIAE CANONICUS ET CUSTOS LEGIS     DIVINAE CANONES SEMPER CUSTODIENS, /

ROMAM CUM IVONE EPISCOPO PATRUO SUO AC SOCIIS PROFESTUS EST,/

UBI VISÂ PRODIGIOSÂ CARDINALIS NEAPOLEONIS NEPOTIS PER S[anctum] P[atrem] DOMINICUM RESUSCITATIONE,/

AD SUBLIMIOREM ET IPSE SUSCITATUS VITAM,/

CUM VESTE PRAEDICATORUM CANDIDA APOSTOLICUM ANIMI CANDOREM È MANIBUS EJUS INDUIT/

ANNOMCCXVIII./

MOX INDE AD INFLAMMANDAS FRIGESCENTES TUNC IN FIDE SEPTEMTRIONALES ORAS/

TANQUAM FAX ARDENS ET LUCENS SUBMISSUS./

PRAGENSI METROPOLI AD S[anctum] CLEMENTEM ANNO MCCXXII SUB REGE PRIMISLAO OTTOCARO/

ORDINEM PRIOR INDUXIT,/

EUNDEMQUE HIC WRATISLAVIAE ANNO MCCXXVI AD COLLATAM SIBI AB EPISCOPO LAURENTIO/

DIVI ADALBERTI ECCLESIOLAM STABILIVIT,/

UBI MAGNÂ SANCTITATIS PRAEFULGENS FAMÂ INTER ALIA VIRTUTIS SUAE PRODIGIA,/

ANNO MCCXXXXI/

OBSIDENTEM HANC URBEM INGENTEM TARTARORUM GLOBUM GLOBIS IGNEIS CAELITUS IMPLORATIS/

FUDIT ET FUGAVIT AD TARTARA,/

DONEC TANDEM ELIMINATÂ EX FINITIMIS REGIONIBUS PERFIDIÂ INDEFESSUM POST ASSIDUOS/

APOSTOLICAE VITAE LABORES SPIRITUM, VIRTUTIBUS AC MIRACULIS CLARUM/

ANNO MCCXXXXII IDIBUS IULII CAELO GLORIOSIUS INVEXISSET,/

SACRIS ANIMAE SUAE EXUVIIS AD PARTEM AUSTRALEM ECCLESIAE HUJUS TUMULATIS./

ET ANNO MCCCCLXIX SUB PAULO II PONT[ifice] MAX[imo] RUDOLPHO EPISCOPO PRIMUM DETECTIS,/

QUAE IUSSU REV[erendissimo][2] AC CELS[o] PRINC[ipe] IOANNIS SEXTI EPISC[opo] WRATISL[aviensi] ANNO MDCVII LEVATAE,/

ET TANQUAM THESAURUS PRETIOSUS AD MURUM SACRARII RECONDITAE,/

DENUO ANNO MDCXCIX SUB SERENISSIMO PRINCIPE COMITE PALATINO RHENI,/

ET EPISCOPO WRATISL[aviensi] FRANCISC[o] LUDOVICO INCHOATO ROMAE/

AD INSTANTIAM LEOPOLDI CAES[aris] IOANNIS III POLON[iae] REGIS,/

ALIORUMQUE MAGNATUM CIRCA SACRUM EARUM CULTUM PROCESSU RECOGNITAE,/

ET ANNO MDCCV A CONSTITUTO IUDICE APOSTOLICO ILL[ustrissimo] D[omino] SUFFRAGANEO/

FRANCISCO COM[ite] DE BARBO ITERATO REVISAE ET APPROBATAE,/

DESUPER ANNO MDCCXV IUSSU CLEMENTIS XI PER PRAEFATIUM SEREN[issimum] PRINC[ipem] FRANCISCUM LUDOVICUM/

ET ILL[ustrissimum] D[ominum] SUFFRAG[aneum] ELIAM DANIELEM DE SOMMERFELD CULTUI PUBLICO EXPOSITAE,/

AC DEMUM ANNO MDCCXXIV AD HANC ARCAM ALABASTRINAM A REV[erendissimo] ET ILL[ustrissimo] D[omino] /

VICARIO GENERALI ANTONIO COMITE DE HATZFELDT SOLEMNITER ILLATAE FUERUNT./

UBI DEUS OMNIPOTENS SERVUM SUUM MULTIS GRATIIS CULTUQUE ININTERRUPTO MIRIFICAT./

HUNC IGITUR IN B: CESLAO ET SANCTIS SUIS SEMPER MIRABILEM IN TERRIS ADORA VIATOR,/

UT BEATI HUJUS INTERVENTU AC IMITATIONE FIAS ET TU IN CAELIS COMPREHENSOR./

GOTTFRIED SCHNELRAD ME

FECIT WRATISLAVIAE 1742

[1] / oznacza koniec wersu w zapisie istniejącym na tablicy. Ponieważ całość pisana jest majuskułą, więc użycie dużych liter w przekładzie pochodzi od tłumacza.

[2] Tytuły nie są tłumaczone przez stopień najwyższy, a więc: ’czcigodny’, nie: ‘najczcigodniejszy’ i tym podobne.

Błogosławiony Czesław, wyznawca Chrystusa, zrodzony z bardzo szlachetnego rodu Odrowążów, a szlachetniejszy cnotą, prawdziwy brat świętego Jacka tak z racji urodzenia jak i świętości, szczęśliwie dla świata i nieba urodził się w roku 1180, we wsi Kamień w Księstwie Opolskim na Górnym Śląsku.

Najpierw jako kanonik w Krakowie i Sandomierzu oraz przestrzegający zawsze przepisów strażnik Prawa Bożego, udał się do Rzymu wraz ze swym stryjem biskupem Iwonem i towarzyszami, gdzie ujrzawszy cudowne wskrzeszenie Neapoleona, bratanka kardynała, dokonane przez Świętego Ojca Dominika, sam zachęcony do wspanialszego życia, wraz z lśniąco-białą suknią Kaznodziejów przyjął z rąk jego w roku 1218 biel niewinności duszy .

Wkrótce potem jako płonąca i jaśniejąca pochodnia wysłany stamtąd dla rozpalenia stygnących wówczas w wierze krain północy, w stolicy biskupiej – Pradze, za panowania króla Przemysła Otokara, w roku 1222, przy [kościele] św. Klemensa zainstalował klasztor [dominikanów] , w którym był przeorem. Ten sam zakon w 1226 roku tu we Wrocławiu utwierdził w powierzonym sobie przez biskupa Wawrzyńca kościółku świętego Wojciecha, gdzie – pośród innych cudownych znaków jego cnoty – wyróżniała się wielka sława świętości. W roku 1241 ognistymi kulami, które wybłagał z nieba, rozproszył i przegnał do Piekieł olbrzymi zastęp oblegających to miasto Piekielników .

Aż wreszcie w Idy Lipcowe 1242 roku, kiedy z sąsiednich krain przegnane zostało pogaństwo , po nieprzerwanych trudach apostolskiego życia wprowadził chwalebnie do nieba niestrudzoną duszę, jaśniejącą cnotami i cudami.
Święte jego ciało pochowane zostało w południowej części tegoż kościoła i po raz pierwszy odsłonięte w roku 1469, kiedy papieżem był Paweł II, a biskupem Rudolf. Z rozkazu czcigodnego i dostojnego księcia Jana VI, biskupa wrocławskiego, w roku 1607 zostało przeniesione i jako cenny skarb uroczyście umieszczone przy ścianie zakrystii .

Następnie w roku 1699, za najjaśniejszego księcia palatyna reńskiego i biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika, kiedy w Rzymie na usilne prośby cesarza Leopolda i króla Polski Jana III oraz innych możnowładców rozpoczęto proces beatyfikacyjny , ponownie zostało zbadane, a w roku 1705 przez wyznaczonego sędziego apostolskiego , wielebnego biskupa pomocniczego Franciszka hrabiego de Barbo powtórnie dokładnie obejrzane i uznane za autentyczne.
W roku 1715 na odgórny rozkaz Klemensa XI zostało wystawione przez wspomnianego już najjaśniejszego księcia Franciszka Ludwika i wielebnego biskupa pomocniczego Eliasza Daniela de Sommerfeld, by można było oddawać Błogosławionemu cześć publicznie .

A w końcu w roku 1724 zostało uroczyście złożone w tej alabastrowej trumnie przez czcigodnego i wielebnego biskupa wikariusza generalnego Antoniego hrabiego de Hatzfeldt.

Skoro Bóg Wszechmogący Swego Sługę stale przez liczne łaski i cześć przedziwnie sławi, ty, wędrowcze, na ziemi więc padnij na twarz przed Nim, zawsze godnym podziwu w Błogosławionym Czesławie i Świętych Swoich, abyś przez wstawiennictwo i naśladowanie tegoż Błogosławionego i ty w niebie stał się godny stanięcia wśród błogosławionych .

Została ona ujęta w rozbudowane architektoniczne obramienie – odpowiadające bogato zdobionemu portalowi na przeciwległej ścianie przedsionka. Tablica wspiera się na marmurowym parapecie podtrzymywanym przez dwa wolutowe wsporniki i stiukową rzeźbę Turka.

Figura jest przede wszystkim symbolicznym nawiązaniem do triumfu bł. Czesława nad Mongołami oblegającymi Wrocław w 1241 r. Niewykluczone, że wizerunek poskromionego Turka może być odczytywany również jako odniesienie do zmagań monarchii Habsburgów i innych państw chrześcijańskich z Imperium Osmańskim w XVII w. i na początku XVIII w. W 1699 r. podpisano traktat w Karłowicach, który kończył wojnę pomiędzy Turcją a Świętą Ligą, złożoną z imperium Habsburgów, Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Republiki Weneckiej i papiestwa.

Zapewne długotrwałe działania wojenne, które rozpoczęło oblężenie Wiednia i skuteczna odsiecz króla Jana III Sobieskiego, pozostawiły ślad w programach ideowych budowli powstających na obszarze monarchii habsburskiej. Trzeba również pamiętać, że w czasie budowy kaplicy toczyła się kolejna wojna z Imperium Osmańskim (1715–1718), zakończona traktatem w Požarevacu.

Personifikacje kontynentów

Na architektoniczne obramienie tablicy, poza wspomnianym marmurowym parapetem, składają się pilastry (płaskie filary przyścienne) oraz figury atlantów, na których wspiera się bogato rozczłonkowany gzyms. Autorstwo figur jest wiązane z rzeźbiarzem Franzem Josephem Mangoldtem. Postać w pióropuszu na głowie, przepasce biodrowej z piór i chuście przerzuconej przez ramię to personifikacja Ameryki. Natomiast postać po lewej stronie charakteryzuje się rysami typowymi dla mieszkańców Afryki i reprezentuje ten właśnie kontynent.

Wizerunek św. Ludwika Bertranda

Ponad gzymsem znajduje się stiukowe przedstawienie św. Ludwika Bertranda – dominikanina, który głosił Ewangelię w Ameryce Południowej i zyskał miano apostoła Indian. Jego krytyka chciwości i okrucieństwa konkwistadorów sprawiła, że kilkukrotnie próbowano go zamordować, dlatego został ukazany z kielichem z jadowitym wężem – symbolem trucizny, Z kolei postać z pistoletem jest nawiązaniem do cudownej przemiany wymierzonej w kaznodzieję broni palnej w krucyfiks.

Kaplica Bł. Czesława

Przedsionek - lewa strona

Portal

Po lewej stronie przedsionka znajduje się boczny portal, który łączy kaplicę z południowym ramieniem transeptu kościoła. Jego bogate obramienie, na które składają się rozczłonkowany gzyms, kompozytowe pilastry i dwie figury atlantów, tworzy strukturę korespondującą z monumentalną tablicą inskrypcyjną i jej obramieniem na przeciwległej ścianie przedsionka. Autorem figur był Franz Joseph Mangoldt – artysta aktywny na Śląsku, którego dziełem są również rzeźby we wrocławskiej Auli Leopoldyńskiej.

Personifikacja kontynentów

Belkowanie portalu wspiera się na dwóch atlantach uosabiających dwa kontynenty Starego Świata. Po prawej stronie znajduje się figura Saracena w turbanie i szerokich spodniach, w której należy upatrywać personifikacji kontynentu azjatyckiego. Natomiast znajdująca się po lewej stronie rzeźba brodatego mężczyzny to niewątpliwie symboliczne przedstawienie Europy.

Wizerunek św. Wincentego Ferreriusza

Ponad gzymsem umieszczono postać dominikanina, który unosi w górę prawą rękę – wskazując na ukazaną po jego lewej stronie scenę Sądu Ostatecznego. Charakterystyczny gest pozwala na zidentyfikowanie postaci jako św. Wincentego Ferreriusza – dominikańskiego wędrownego kaznodziei, który głosił Ewangelię na obszarze Hiszpanii, Francji i Włoch na przełomie XIV i XV w.

Personifikacje kontynentów i wizerunki świętych w przedsionku podkreślają powszechność misji dominikanów, którzy głoszą Ewangelię wśród mieszkańców Starego i Nowego Świata.

Kaplica Bł. Czesława

Rzeźba św. Dominika

Święty Dominik

Po lewej stronie arkady, oddzielającej przedsionek od wnętrza kaplicy, ukazano św. Dominika w mniszym habicie – założyciela Zakonu Kaznodziejskiego. Monumentalną figurę umieszczono we wnęce, której towarzyszy bogata oprawa architektoniczna Święty unosi prawą rękę ku górze, podczas gdy lewą dłonią podtrzymuje otwartą księgę. Natomiast na jego ramieniu wspiera się złoty trójlistny krzyż na długim drzewcu. U stóp świętego ukazano psa z pochodnią w pysku, czyli atrybut nawiązujący do snu matki św. Dominika, bł. Joanny d’Aza.

Zgodnie z legendą – ujrzała ona we śnie psa z płonącą pochodnią, którą rozpalał ogień na całym świecie. Miała być to zapowiedź narodzin założyciela zakonu dominikanów, którego misją stało się głoszenie Słowa „wszystkim, wszędzie i na wszelkie możliwe sposoby”. Pies jest również nawiązaniem do terminu Domini canes  (łac. ‘psy Pańskie’) – odwołującego się do psa jako symbolu wierności i związanego z nazwą zakonu, która funkcjonuje w powszechnym użyciu.

Herb Zakonu

Na kartuszu, ponad figurą św. Dominika, umieszczono jeden z herbów Zakonu Kaznodziejskiego – gwiazdę, skrzyżowane lilie i gałązkę palmową oraz psa z pochodnią na czarno-białym polu. Tarczę herbową, umieszczoną na krzyżu liliowym, otacza różaniec. Ponad nią znajdują się tiara papieska z trzema koronami, infuła biskupia oraz ferula, czyli pastorał papieski. 

Lilia, umieszczona w polu herbu, jest symbolem cnoty czystości (castitas). Z tego względu jest atrybutem Marii, ale również wielu świętych dominikańskich – między innymi św. Dominika, św. Katarzyny ze Sieny, św. Alberta Wielkiego czy bł. Czesława. 

Natomiast różaniec oplatający tarczę herbową odwołuje się do długiej tradycji wiążącej początki modlitwy różańcowej z postacią św. Dominika. Według legendy święty miał mieć wizję, w której Matka Boża ofiarowała mu różaniec. Dominikanie odegrali znaczącą rolę w popularyzacji modlitwy różańcowej, a szczególne zasługi należy przypisać bł. Alainowi de la Roche (ok. 1428–1475) i św. Piusowi V, papieżowi (1504–1572).

W odniesieniu do figury św. Dominika oraz kartuszy herbowych wysunięto przypuszczenie, że ich autorem mógł być Franz Joseph Mangoldt – autor stiukowych figur w przedsionku i zięć Georga Leonharda Webera, który był odpowiedzialny za sarkofag i alabastrowe rzeźby w kaplicy.

Kaplica Bł. Czesława

Rzeźba św. Jacka

Święty Jacek

Po prawej stronie arkady, która dzieli przestrzeń kaplicy na dwie części, usytuowano monumentalne przedstawienie rzeźbiarskie św. Jacka Odrowąża – domniemanego krewnego bł. Czesława i założyciela klasztorów dominikańskich w Krakowie, Gdańsku i Kijowie.

Świętego ukazano z charakterystycznymi atrybutami – cyborium z Najświętszym Sakramentem i figurą Marii z Dzieciątkiem, które odnoszą się do jednego z wydarzeń opisanych w legendzie św. Jacka. Zgodnie z przekazem – św. Jacek, uciekając z Kijowa przed najazdem tatarskim, zabrał ze sobą Najświętszy Sakrament i rzeźbę Madonny, które chciał uchronić przed profanacją.

Innym atrybutem Jacka Odrowąża jest lilia, którą trzyma putto ukazane u jego stóp. Figurę, podobnie jak wizerunek św. Dominika, umieszczono w zamkniętej konchowo wnęce, którą otacza bogata oprawa architektoniczna.

Herb fundatora

Nad nią umieszczono kartusz herbowy z herbem hr. Johanna Antona Schaffgotscha – starosty generalnego Śląska i jednego z największych donatorów, który w latach 1720–1732 przekazał ponad 4000 guldenów na realizację wystroju kaplicy bł. Czesława.

Kaplica Bł. Czesława

Dekoracja malarska kopuły

Wizerunki apostołów

Górną partię kaplicy bł. Czesława wypełnia dekoracja malarska. W pendentywach kopuły znajdują się freski z przedstawieniem Kolegium Apostolskiego. Apostołów namalowano z atrybutami i podzielono na cztery trzyosobowe grupy. Autorem dekoracji freskowej z wizerunkami Dwunastu, powstałej w 1726 r., był austriacki malarz Johann Jacob Eybelwieser – uczeń i współpracownik Michaela Willmanna.

Umiejscowienie przedstawień Kolegium Apostolskiego w pendentywach kopuły można postrzegać w kontekście postrzegania apostołów jako filarów Kościoła, które wyrażało się w tradycji umieszczania wizerunków Dwunastu na filarach lub przy ścianach świątyni.

Sceny z życia bł. Czesława

Na ścianach tarczowych kaplicy przedstawiono sześć scen z życia bł. Czesława, które miały zachęcać wiernych do wzywania wstawiennictwa błogosławionego w codziennym życiu.

Niektóre malowidła powtarzają epizody legendy bł. Czesława, które zilustrowano na jego sarkofagu – na przykład scenę przeprawienia się dominikanina przez Odrę na kapie zakonnej, którą zapewne zapożyczono z legend innych świętych dominikańskich – św. Jacka Odrowąża lub św. Rajmunda z Penyafortu.

Apoteoza bł. Czesława

Natomiast czaszę kopuły wypełnia iluzjonistyczny fresk ukazujący apoteozę patrona kaplicy – przyjęcie bł. Czesława do chwały nieba.

Dokładnie nad figurą w zwieńczeniu ołtarza artysta namalował Marię, która przedstawia błogosławionego Chrystusowi, a zarazem wskazuje prawą ręką na krzyż.

Nieco wyżej ukazano Boga Ojca z berłem oraz Jezusa z krzyżem, którzy w dłoniach dzierżą koronę świętości przygotowaną dla Czesława.

Na sklepieniu latarni wyobrażono gołębicę, symbol Ducha Świętego, a także aniołki trzymające atrybut błogosławionego – ognistą kulę.

Pozostałą przestrzeń czaszy kopuły wypełnia mnogość aniołów i świętych, wśród których można rozpoznać Jadwigę Śląską i Jacka Odrowąża.